Ka: Puseletso Maqoaelane
Maseru – Lesotho le keteka letsatsi la Machaba la bacha ka ketsahalo e khahlang holong e kholo ea Manthabiseng.
Ketsahalong ena, bacha ba khothaletsoa ho sebelisa marang-rang ka bohlale le ho hlahisa likhopolo tse ka ba thusang ho fihlella merero ea ntlafatso ea moshoelella.
Letsatsi lena le ketekoa selemo le selemo ka la leshome le metso e ‘meli Phato e le ho ananela seabo sa bacha.
Mofumahali Mahlapane Makakole Boliba e le mongoli e moholo oa Lekala la Bacha, o ipiletsa ho bacha ho nka monyetla ka ts’ebeliso e ntle ea marang-rang e le ho nts’etsa pele meoloane ea bona ea moshoelella le ntlafatso.
Mohoo oa selemo sena ke ts’ebeliso e bohlokoa ea marang-rang ho fihlella monyetla e fapaneng haholo–holo tabeng ea mosebetsi, boiqapelo le bo-rakhoebo.
Ha a bua ka taba ena, Mofumahali Makakole o hlakisa hore marang-rang a bula menyetla e mengata e ka thusang bacha ho tsoela pele ho etsa lintho tse ba tsoelang molemo le ho kenya letsoho ntlafatsong ea moruo.” Bacha ba ‘na le tsebo e batsi ea marang-rang, ‘me ba lokela ho sebelisa boiphihlelo boo ho fihlella le ho iketsetsa menyetla ea moshoelella le kholo ea lichelete,” o bolela tjena.
O boela a bonts’a hore bacha ba thahaselle ho sebelisa marang-rang ka tsela e bohlale le enang le morero, e tlang ho ba fa monyetla oa ho phela hantle litabeng tsa mehleng ena le ho ba bang ba nang le pono ea moshoelella ea nako e telele.
Haa joale, marang-rang a fana ka ts’ebeliso e ngata ho bacha ho tloha thupelong ea khoebo ho fihlella boiqapelong. Mofumahali Makakole o totobatsa hore linako tsa kajeno li hloka bacha ba itokiselitseng ho iketsetsa tsela e ba tsoelang molemo ka ho khetha matlapa a nepahetseng a marang-rang, a ka lumellang ho sebelisa litsebo tsa bona ka botlalo.
Mofumahatsana Lineo Nalane, ea buang lebitsong la bacha, o totobatsa hore bacha ba na le karolo ea bohlokoa litabeng tsa ho rarolla mathata a amang tikoloho ea bona ka ho sebelisa marang-rang. O khothalletsa bacha ho sebelisa marang-rang e le sesebelisoa sa ho tlisa lintlafatso tsa moshoelella le ho ithuta ka mekhoa e mecha e ka ba thusang.
Ha a hlalosa ka seabo sa marang-rang, Nalane o bont’sa hore bacha ba na le monyetla o moholo hobane ba bile ba ena le tsebo e tebileng ea ts’ebeliso ea marang-rang.” Marang-rang ha a sebelisoe feela ho bua le metsoalle kapa ho phalella boithabisong, re le bacha re lokela ho sebelisa monyetla ona ho ithuta le ho fumana menyetla e ka re thusang ho ntlafatsa maemo a rona le tikoloho ea rona ka kakaretso.” O rialo Nalane.
Ngaka Jacqueline Olweya e le moemeli oa lenaneo la ntlafatso la linaha tse kopaneng (UNDP) o re ho na le merero e ‘maloa e reretsoeng ho thoholetsa bacha ho nka karolo litabeng tsa ntlafatso joalo ka morero oa unipod. O phethela kaho khothaletsa bacha hore ba nke monyetla ka merero e joalo.
Letona la Bacha, Mohlomphei Pitso Lesaoana o tiisa hore bacha ba na le karolo e kholo haholo ka hare ho naha, ‘me ka lebaka leo, ba na le monyetla oa ho tlisa tharollo ea mathata a amang sechaba ka kakaretso ka ho sebelisa marang-rang. Ha a bua ketekelong ena, Letona le hatisa hore bacha ke bona bokamoso ban naha,’me ka ho sebelisa tsebo ea bona ea marang-rang, ba ka fihlela lintlafatso tse kholo tikolohong ea bona le ho fetola bophelo ba batho ka tsela e nepahetseng.
Letona le totobatsa hore marang-rang a fa bacha monyetla oa ho sebelisa boiqapelo le mahlale ho tla le litharollo tsa mathata a amang lefats’e kajeno, ho kenyelletsa tlhahiso ea mesebetsi, ho theoha hoa moruo, le phetoho ea maemo a leholimo.”Bacha ba lokela ho nka boikarabello ba ho sebelisa marang-rang ka bohlale le ho hlahisa mehopolo e ka tlisang liphetoho tse nepahetseng, e leng seo sechaba se se hlokang ka tieo,” ho bolela Mohlomphei Lesaoana.
O phethela ka ho khothaletsa bacha hore ba sebelise tsebo eo ba nang le eona ka marang-rang ho nts’etsa pele lichelete tsa bona le ho kopanya mehopolo e ka rarollang mathata a lefats’e ka mekhoa ea kajeno.
Ho hlakile hore bacha ba na le karolo ea bohlokoa ea ho tlisa liphetoho sechabeng ka ho sebelisa marang-rang. Ka tsebo le phihlello eo ba nang le eona, ba na le monyetla o moholo oa ho rarolla mathata a tobileng lefats’e ka boqapi le ts’ebeliso e bohlale ea marang-rang. Letona la bacha hammoho le libui tse ling ba khothaletsa bacha ho nka monyetla ona ka ho iketsetsa menyetla, ho ithuta, le ho kenya letsoho nts’etsopeleng ea moshoelella e tla tsoela sechaba le naha ka bophara molemo.